Әйгерім Сырлыбаева, әнші-композитор
Қарашаш Есенбай: Қайырлы күн, Әйгерім! Өткенде бір сөзіңізде балалық шақта айтқыңыз келмейтін дүниелер бар екенін аңғарған едік, дегенмен адамның есінен кетпейтін сол кездерді айналып өте алмаймыз. "Балалық шақ" дегенде ойыңызға қай кез оралады?
Әйгерім Сырлыбаева: Балалық дегенде маған ең бақытты шақтарым, туған жерімдегі алты жасқа дейінгі кездерім оралады. Ол кезде отбасым толық, әкем-шешем қасымда, музыканттар отбасында төрт әпкеме еріп өсіп келе жатқан ерке қыз едім. Кіндік қаным оңтүстіктегі Леңгір қаласы маңындағы Киелітас елдімекенінде тамған, сол жерде әкем өмір бойы музыка пәнінің мұғалімі болған. Ал анам бесеумізге қарап үйде отырды. Алдымда екі ағам мен соңымнан бір інім болған екен, әйтседе берген Құдай өзі алған. Әкем баян тартатын, біздің үйде күн сайын концерт болатын. Бірақ алты жасқа келгенде өміріміз басқа арнаға өзгеріп, анамызбен нағашы жұртымыз Ташкенттің Сәрке деген ауылына кеттік. Тағдырдың жазуымен балалық шағым сол мекенде өтті десем болады. Ал туған жерге 11-сыныпты бітіретін кезде қайта оралдым, өйткені Қазақстан азаматы болғандықтан куәлікті осында алып, мектепті туған жерімде бітірдім. Отбасым екіге бөлінген соң шығар, ол кезді жиі еске алғым келмейді...
Қарашаш Есенбай: Сөздеріңізден өткенге деген өкпеңіз әлі де бар сияқты ма?
Әйгерім Сырлыбаева: Негізі оған ата-анамды кінәламаймын. Құдайдың жазғаны сол болған шығар?!
Қарашаш Есенбай: «Бес қызбыз» деп айттыңыз ғой, ал қазақта ұл баланы өзгеше көретіні рас. Ата-анаңыздың екі айырылуына сол әсер етті деп ойлайсыз ба?
Әйгерім Сырлыбаева: Сол әсер етті, бірақ олардың шешіміне туған-туыстардың қатысы жоқ. Мен ол кезде кішкентай болғандықтан, барлық нәрсені біле бермеймін. Бірақ анам әкемді екінші рет үйленсін, ұрпақ көрсін деп ойлаған. Өзі таба алмаған ұлды, басқа біреу тауып берер деген оймен кеткен еді.
Қарашаш Есенбай: Нағашылар еліндегі балалығыңыз қалай өтті?
Әйгерім Сырлыбаева: Менің ол жақта нағашыларым да болды деп айта алмаймын. Себебі біз барған кезде нағашы ата-әжем өмірден өтіп кеткен. Анамның бір әпкесі мен ағасы ғана болды, дәл біз көшіп жатқан кезде ағасы да қайтыс болды. Қазір бауырларымның жеке үй болып отырғаны, өзімізді қалыптастырғанымыз - анамның арқасы. Сол үшінде ол кісіге айтар алғысым шексіз! Анамның қайсар, бірбеткей мінезінің арқасында аяқтан тұрдық.
Қарашаш Есенбай: Он бірінші сыныпта елге келгеннен кейін өміріңізге өзгерістер байқалған шығар?
Әйгерім Сырлыбаева: Менің бір өкінішім, ауылға келген соң әкеме көңіл бөле алмағаным. Қазіргі 11-сынып оқушысы ес білетін, бір әкесіне қарай алатын қыздар ғой. Ал мен ауылға келген соң әкемнің інісінің үйінде тұрдым, әкеме аса көңіл бөле алмаппын. Негізі біз Ташкентте тұрғанда әкем жиі іздеп келетін, әпкелерімнің барлығы жақсы араласып, кездесіп тұратын. Мен ғана кішкентай кезімде кеткен соң алыс болған сияқтымын. Әкем ауырмай-сырқамай қайтыс болды, десе де сол кезде әкемнің қасында болмағаныма қынжыламын...
Қарашаш Есенбай: Ол кісінің сізге айтқысы келген немесе сізден күткен дүниесі болды деп ойлайсыз ба?
Әйгерім Сырлыбаева: Әкем бізден мейірім күткен шығар?! Өзіміз қиындық кезеңде жүріп әкемізге аса көңіл бөле алмаған сияқтымыз. Бірақ жаңа айтанымдай әпкелерім жиі келіп, араласып тұратын. Тек мен ол өмірден өткен кезде ғана қандай жақын адам екенін түсіндім...
Қарашаш Есенбай: Өзіңіз «әке мейірімін алмадым» деп ойлайтын боларсыз, бірақ мейірімді Алла оның орнын өзге адаммен толтырған шығар?
Әйгерім Сырлыбаева: Иә, ол адам менің күйеуім шығар деп ойлаймын. Ол жанмен туыстар арқылы танысып, студент кезімде отбасын құрдым. Мен әпкемнің үйіне барып жүргенде оның әпкесі мені көріп жүрген екен. Бірнеше рет інісімен таныстырғысы келетінін айтқан, бірақ мән бермегенмін.
Қарашаш Есенбай: Күйеуіңізбен танысқан кезіңізді айтып беріңізші?
Әйгерім Сырлыбаева: Әпкесі солай айтып жүрген, бір күні сыртта жүрсем анам хабарласып «Үйге Бақыт (күйеуінің әпкесі) інісін алып келді, сені таныстырғысы келіп жатыр» деген соң, «жарайды» деп келдім. Барлығы үйде мені күтіп отыр екен, содан біраз әңгіме болды. Жігіт сөйлемейді, ал мен керісінше әзілдеп отырдым. Сосын «екеуі танысып, сөйлессін» деп бізді кафеге жіберді. Жігіт кафеге барғасын ашылды ғой (күліп), өзінің әңгімесін айтып, сөйлей бастады. Маған мінезі ұнады, одан кейін өзгелерден басқаша болған сияқты.
Сол күннен бастап ол жігіт келе беретін болды. Өзі Алматыда жұмыс істейді, мен Шымкенттемін ғой, бірақ әр сенбі маған келіп кететін. Сол кезде өнермен ауырып жүрген кезім, түрлі байқауларға барып бағымды сынап жүрген шағым болғандықтан ол жігіттен қашуға тырыстым. Дегенмен арасында жақсы жігіт екенін, «бас екеу болмай, мал екеу болмайтынын» ойлап қоятынмын. Өзіне «әнші боламын» десем, «қайтесің, одан да отбасы болайық» деп көңілімді тапты ғой, әйтеуір (күліп).
Мұнан бөлек, өнерге келу үшін көкеңнің болуы, қаржыңның болуы керек кезең еді ғой. Үлкен көкелеріміздің алдына барғандардың әңгімесін естуім де себеп болған шығар. Таныстарым танымал ағалардың өзі басқа көзбен қарайтынын айтқанда шошығанмын.
Қарашаш Есенбай: Негізі бізде шоу-бизнеске келу үшін біреудің көңілін табу керек екенін жиі айтылса да, мойындалмай жатады. Қалай ойлайсыз, қазір де осы тенденция бар ма?
Әйгерім Сырлыбаева: Мүмкін, бар да шығар?! Қазіргіні білмеймін, бірақ ол кезде жиі болатыны рас еді. Тіпті олардың ішінде танымал адамдардың да болғанын білемін...
Қарашаш Есенбай: Сонымен отбасын құрып, өнерден алшақтап кеттіңіз бе?
Әйгерім Сырлыбаева: Иә, отбасылық өмірім басталды, Қызылорда жеріндегі Жусалы деген ауданының Қуаңдария деген ауылына келін болып түстім. Бірақ ауылда көп тұрмадым, өйткені ол жерде жұмыс жоқ қой. Бір жылдай уақыт өзім сол ауылда, ал күйеуім Алматыға барып келіп жүріп жұмыс істеді. Қазір қарап отырсам, бір жыл шыдап ауылда тұрғаным енемнің арқасы екен. Енем де, қайынатам да өте жақсы кісі болды, күйеуімнің жоқтығын білдіртпей, ақыл-кеңесін айтып отыратын. Ол кісілерге көп рақмет айтамын!
Тұңғышымды дүниеге алып келгеннен кейін өнер мені қайта мазалай бастады. Баламды тербетіп отырсам да, жұмыс істеп жүрсем де бойыма ән келе береді. Ол кезде жазып алатын дұрыс дүние жоқ, қарапайым телефонның диктафонына жазып алып жүрдім.
Қарашаш Есенбай: Әу баста сазгерлік қырыңыз қай кезде байқалған еді?
Әйгерім Сырлыбаева: Мектепте сегізінші сынып оқып жүргенде бірінші өлең жазып бастадым. Әпкелерім бірінен кейін бірі тұрмысқа шығып, жиендерім көбейе бастады. Өздері сүйкімді және бір-біріне ұқсамайды. Бір күні сол жиендерімнің барлығына арнап, оларды сипаттап өлең жаздым. Оқысам жаман емес сияқты, оны анам көріп тіпті қуанды. Мен өлеңді жазып ұмытып кететін едім, ал анам оларды кешегі кезге дейін сақтап жүрді.
Қарашаш Есенбай: Демек мектепте белсенді, өнерлі қыз болған екенсіз ғой?
Әйгерім Сырлыбаева: Шынымды айтсам, Ташкенттегі мектепте аса белсенді болып, көзге түстім деп айта алмаймын. Өйткені «жартылай отбасы» деген ойдан ба, өзіме аса сенімді болмадым. Ал туған жерге келгеннен кейін «Қыз сыны» және түрлі ән байқауларына қатысып бақ сынай бастадым. Оныма «жақсы ән айтып, билей аласың» деп мұғалімдер де қолдау білдіріп, жігер беретін. Ерлан деген музыкадан сабақ беретін ұстазым «Ақылың болса, Жүргеновке түс, музыканы таңда» деген еді. Бірақ тағдыр ғой, мұғалімдік мамандықты таңдадым.
Қарашаш Есенбай: Жүрегіңіз өнер деп соқса, неге басқа мамандыққа кеттіңіз?
Әйгерім Сырлыбаева: Мен музыкаға қызықтым және ағылшын тілін де жақсы оқитын едім. Құрбым «дипломат боламын, ағылшын таңдаймын» деген соң, мен де соған қосылып таңдадым. Бәлкім нақты шешімге келмеген де болармын, оған қоса анам да мұғалімдікке түсуге үгіттеді.
Қарашаш Есенбай: Туған жерге келген соң ашыла бастадым дейсіз, демек кіндік қан тамған жердің әсері болатыны рас екен ғой?
Әйгерім Сырлыбаева: Солай шығар, бойыңа қуат бітетіндей сезінесің. Оны өзім ол кезде байқамағанмын, бірақ жақсы жақтан әсер еткені анық.
Қарашаш Есенбай: Ал сазгерлік жолыңыз қай кезде басталды?
Әйгерім Сырлыбаева: Университетте оқып жүргенімде өнерге ойыса бердім. Тіпті сабақ оқымай, музыка тыңдап жүретін едім. «Қандай әндер жазсам болады?» деген сұрақ қана мазалайтын, әні мен сөзін қатар жазып, бірақ ешкімге көрсетпей сақтап жүрдім. Бір күні мәдениет үйіне қызметке тұрып, сонда Оралбай Мақашов деген әнші ағаммен таныстым. Ол кісі мені тойға шығарып, өнеріме көмегін берді.
Кейін тұрмыс құрып, Алматыға келдік. Сол кезде өнерге қайта барғым келді, "әнші болмасам да, әнімді басқалар жарыққа шығарса екен" деп Құдайдан тіледім. Бірақ бұл жақта да жағдай мәз емес қой. Алғашқы келген жылдары біраз уақыт пәтер жалдап тұрдық, күйеуімнің бір айлығы бар, ал мен баламен үйде отыратынмын. Сол кезде Оралбай Мақашов ағамыз арқылы Индира Расылханға хабарластым. Ол үйіне шақырып, жылы қарсы алды, менің әндерімді тыңдап, жақсы пікірлерін білдірген соң шабытым арта түсті. Ең бірінші «Аллаға мінәжат» деген әнімді Индира Расылхан үлкен сахнаға алып шықты. Ол ән ең алғашқысы болғасын ба, өзіме қатты ыстық. Сонымен қатар Индира әпке «Сұлу қарындас», «Жаңа жыл» деген әндерімді алды. Оған қоса «басқа әншілерге де ұсын» деп, біраз әншілердің нөмірін берді. Солай композитор Лұқпан Жолдасов ағама бардым, ол тіпті жақсы адам екен. Ол кісінің мақтауларын естіп, ән жазғың келе береді. Лұқпан аға әндерді қалай беру керек, қалай жазу керек деген сияқты біраз дүниелерді үйретіп, Алмас Кішкенбаевқа бір әнімді таңдап берді. Әніме сол кезде бірінші рет қаламақы алдым. Әрі қарай әншілердің нөмірін алып, ретімен тарала берді ғой.
Қарашаш Есенбай: Баяғы да әншілердің өзімен сөйлессеңіз, қазір директорларымен сөйлесетін шығарсыз. Осы жағдайдан ақын, сазгерлерге мүмкіндік азайған сияқты емес пе?
Әйгерім Сырлыбаева: Азайды, ол рас! Әншінің өзімен сөйлессең өз пікірін, ұнайтынын, не ұнамайтынын айтады. Ал қазір директорлардан «Қолы тимей жатыр», «Көрген кезде өзі хабарласады» деген сияқты жауаптар аласың ғой.
Қарашаш Есенбай: Өзіңіз ешқандай аспапта ойнай алмайтыныңызды, нота білмейтініңізді айтып едіңіз. Бұлайша ән ұсыну да қиын шығар, өзіңіз өнер жағынан кәсіби білім алғыңыз келмеді ме?
Әйгерім Сырлыбаева: Иә, әнді олай ұсыну қиын. Оны әнді бірінші дауысыңмен ғана жіберсең үндемейді, кейін гитарамен, не болмаса демосын жаздырып сол әншіге қайта жіберсең ұнатып жататынынан байқадым. Бірақ қанша тырыссам да аспапты үйрене алмадым.
Қарашаш Есенбай: Алғашқы әніңіз «Аллаға мінәжат», одан кейін хитмендер орындайтын «Кешір, Алла», «Бір кем дүние», «Заман-ай» деген сияқты әндер кете береді... Қай-қайсысын алсақ та толғау іспеттес. Зар мен шерге толыдай көрінеді екен...
Әйгерім Сырлыбаева: Менің табиғатым сол. Жеңіл әндерді жаза алмайтын сияқтымын, өйткені өзімнің мінезім салмақты, ауыр ғой. Бәлкім көңілді күндерім аз болған шығар?!
Қарашаш Есенбай: Қазір де солай ойлайсыз ба?
Әйгерім Сырлыбаева: Жоқ, қазір шүкір, бәрі жақсы. Мен де енді-енді көңілді әндермен толығып келе жатқан сияқтымын. Мысалы тойға арналған ойнақы әндерім көптеп таралып жатыр.
Қарашаш Есенбай: Жаңа алдымен өлең жазғаныңызды айтып қалдыңыз. Демек өлең жазатын адам, сөз құдіретін түсіне алады. Жақында Ербол Спананәлиев деген композитор «Мен әндерімнің сөзін өзім көрмей, ешкімге жібермеймін» деп еді. Барлық композиторлар солай жасаса бәлкім сөз түзелер ме еді?! Өзіңіз әнді қалай жазасыз?
Әйгерім Сырлыбаева: Менде де солай, көбінде ақындармен жұмыс істеймін. Әні мен сөзін толық етіп, өзіме ұнаса ғана әншілерге жіберемін. Кейде әншілерден "мына сөзге ән жазып берші" деген ұсыныстар келіп жатады, бірақ ұнамаса жаза алмаймын. Қанша тырыссам да шықпайды, ал кей өлеңдерге ән бірден төгіледі.
Қарашаш Есенбай: Қаламақыңызды қалай келісесіз, байқағаным тойға доллармен шықса да авторлармен қатты саудаласатындар бар екен ғой?
Әйгерім Сырлыбаева: Бар ғой, ондай әншілер. Бергісі келмейтіндер де бар, бәлкім олардың да жағдайы болмай қалатын шығар?! Өзімізде де ондай кезеңдер болады ғой.
Қарашаш Есенбай: Әнді алған соң қайта ақшасын сұрайтын немесе бермей кететіндер бар ма? Одан кейін танымал болған соң ұмытатын әншілер де бар шығар?
Әйгерім Сырлыбаева: Өзімізде солай етер ме едік, кім білсін? Бірақ ондай адамдар ұзаққа бармайды ғой, мысалы менен ән алып бермей кеткен әнші қазір өнерде жоқ! Осы уақыт аралығында уәдесін беріп, қашып кететіндер болды. Дегенмен олар да пенде, адамның баласы ғой деп қараймын.
Қарашаш Есенбай: Өзіңіз сазгерліктен бөлек, бірнеше ән жаздырып әншілікке бет бұрып жүр едіңіз. Қазір ол жақта қандай жаңалықтарыз бар?
Әйгерім Сырлыбаева: Қазір сәті түспей отыр, келешекте шығамын деген ойым, жоспарым бар. Одан бөлек ара-тұра тойға шығып, қыз ұзатамын. Осыны қазір ақын қыздармен бірлесе жаңаша форматта шығарғымыз келіп жүр.
Қарашаш Есенбай: Сөзіңізден байқасам, екі ойлы болып жүретін кезіңіз көп сияқты. Өзіңізді танытуға осы кедергі емес пе?
Әйгерім Сырлыбаева: Ең ұнатпайтын мінезім - екіойлылық. Дәл соның кедергі екені де рас! Одан кейін негізгі себеп - қаражат. Әнші болып, ән жаздыру үшін де біршама ақша керек. Ал мына жақта балаларым тұр, біршама уақыт үйім болмай пәтерде жүргенім бар. «Үйім жоқ, қалай әнші боламын» деген де ой мазалап білек сыбанып кіріспедім. Ал қазір баспанам бар, жағдай біршама түзелді, енді шығармашылығыма ден қоямын.
Қарашаш Есенбай: Күйеуге шыққаннан кейін өмір өзгеріп,өзіңіз айтқан қиындықтардан өнеріңізді ақсаңдатып алыпсыз. Осы үшін бастапқыдағы шешіміңізге өкінген кезіңіз болды ма?
Әйгерім Сырлыбаева: Жоқ, олай болған емес! Керісінше қазір өнерге күйеуім, қорғаным бар деп ойланбай бара аламын. Шүкір, жарым мен екі балам бар. Үлкен ұлым өнерлі, тілге шешен болып өсіп келеді. Қазір вайнер болғысы келіп жүр, ал кішкентайым осы жылы мектепке барады. Балаларымды ешкімге сеніп тастай алмаймын, сондықтан да шығар өнердің кезек күтіп тұрғаны. Бірақ оған еш өкінбеймін.
Қарашаш Есенбай: Әңгімелескеніңіз үшін рақмет!
Автор: karashash_esenbay
Фото: karashash_esenbay
