Елде кәсіпкерді қолдаудың бірыңғай тетігі жоқ.
ERNUR.KZ. Билік отандық бизнесті қолдау және дамыту туралы ондаған жылдардан бері айтып келеді, деп жазады inbusiness.kz.
Дегенмен, салаға мұқият талдау жүргізген Сауда жəне интеграция министрлігінің Техникалық реттеу және метрология комитетінің сарапшылары ащы шындықты анықтады. Үкімет тарапынан көп айтылған көбік сөздің астында бүркемеленген шынайы көрініс түңілтеді.
Біріншіден және ең бастысы – отандық өндірушілерді мемлекеттік қолдаудың бірыңғай әрі айқын құралы мен тетігі жоқ. Яғни, оларға мемқолдауды "бір терезе" қағидасымен көрсету сол бойы толыққанды жүзеге аспады.
Екіншіден, отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы бытыраңқы тетіктері мен құралдарының өзі тиімсіз.
Үшіншіден, бұл саланы ит тұмсығы батпас ну бюрократия жайлаған.
Қазақстандық өнім шығарушының өзінің шын мәнінде "отандық тауар өндіруші" екенін құжаттармен растауы аздық етеді. Ол әртүрлі артықшылық-преференциялар, салықтық жеңілдіктер және тендерге қатысуға рұқсат алу үшін қаптаған тізілім-реестрлерге тіркелуге міндетті. Оларға келесі реестрлер кіреді:
- ішкі айналымда қолдану үшін тауардың шығу тегін анықтайтын "СТ-KZ" формасындағы сертификаттардың Тізілімі (atameken.kz қалыптастырады);
- отандық тауар өндірушілердің Тізілімі (atameken.kz қалыптастырады);
- "Қазақстандық мазмұн" қазақстандық тауар өндірушілердің интернет-порталының Тізімі (https://ks.gov.kz);
- жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде пайдаланылатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің және оларды өндірушілердің Тізілімі (reestr.nadloc.kz);
- құрылыс материалдарын, жабдықтарын, бұйымдары мен конструкцияларын шығаратын отандық тауар өндірушілердің Тізілімі (https://ks.gov.kz);
- отандық жиһаз өнімдерін өндірушілердің Тізілімі;
- "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры тауар өндірушілерінің Тізілімі (zakup.sk.kz) және басқасы.
Осы тізілімдерге ену үшін отандық өндірушіден "СТ-KZ" сертификатының немесе Индустриялық сертификатының болуы талап етіледі.
Үкіметтегі мамандардың өзі шет-шегі жоқ реестрлердің жұмыс істеуі нағыз бюрократиялық ауыртпалыққа айналып кеткенін мойындайды. Себебі, оның біріне кірген бизнесмен екіншісінде жоқ болып шығады. Соның кесірінен елде отандық өндірушілердің ортақ тізімі де жоқ.
Сонымен бірге Сауда жəне интеграция министрлігі комитетінің сарапшылары қос сертификатқа қатысты мәселе барын, олар сертификатқа ие компанияның шынымен де отандық өнімді өндіретініне кепілдік бере алмайтынын алға тартты.
Оның үстіне индустриялық сертификат "өндірушілердің, бизнес қауымдастықтардың шектеулі санының мүддесі үшін" қызмет етуі ықтимал: соларға ыңғайлы "өндіріске қойылатын талаптарды қалыптастырған" болып шықты.
Осылайша, елде тауарлардың шетелде емес, дәл Қазақстанда өндірілгенін растайтын тиімді құралдар, құжаттар, сертификаттар жоқ.
"СТ-KZ сертификатына тоқталсақ. Өндірушінің өндірістік үй-жайының, зауытының, цехының, жабдықтарының, қызметкерлерінің және басқасының нақты болуын Өндірісті сараптау актісі және "СТ-KZ" тауарларының шығу тегі туралы сертификаты растайды. Демек, акті толтырып, сертификат рәсімдеу үшін мамандар өндіріс орнына сапарлауға, бәрін өз көзімен көріп, бағалауға тиіс. Алайда мемлекеттік мамандар мен сарапшылар оны жасай алмайды. Өйткені осы мақсатта жоспардан тыс тексерулер жүргізу туралы заңнамада нормалар жоқ. Бұл мемлекеттік бақылаудың тиімсіз болуына соқтырады. Себебі, өндірістің шынында барын не жоғын басқаша растау мүмкін емес", – деді комитет сарапшылары.
Олардың пікірінше, индустриялық сертификатқа қатысты талаптарды меморгандар қалыптастырмайды, сертификат берумен айналыспайды және бақылау жүргізбейді.
