Депутат Қазақстанда иноагенттер туралы заң қабылдауды ұсынды

12.02.2025 14:52

238

Смирнова Қазақстанға да ұлттық заңнаманы әзірлеу қажет деп санайды.

Ирина Смирнова. Видео кадры

ERNUR.KZ. Мәжіліс депутаты Ирина Смирнова Қазақстандағы шетелдік үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) қызметіне алаңдаушылық білдіріп, тиісті заң қабылдауды ұсынды, деп жазады tengrinews.kz.

Депутат премьер-министр Олжас Бектеновтің атына депутаттық сауал жолдап, Мәжілістің өткен пленарлық отырысында АҚШ-тың Халықаралық даму агенттігінің (USAID) Қазақстандағы қызметі туралы мәселе көтерілгенін еске салды.

Депутат АҚШ-тың мысалын келтірді, бүгінде бұл елде мемлекет қаржыландыратын "Азат Еуропа" радиосын және "Америка дауысы" секілді БАҚ-ты жабу мәселесі талқыланып жатыр. Президент Дональд Трамптың арнайы өкілі бұлардың жұмысын тоқтатуды ұсынды, ал кәсіпкер Илон Маск бұл идеяны қолдап, медиа деректерін ескірген және қызықсыз деп бағалады.

"USAID сияқты америкалықтардың өздері қаржыландыратын мемлекеттік БАҚ-тың деструктивтілігін тағы да мойындап отыр. Олардың өзі оны соғыстан кейін идеологиялық күрес үшін құрылған өткеннің қалдығы деп бағалайды. Бүгінде "Азаттық" сайтына кірген кез келген адам бұған көз жеткізе алады. Мұнда жаңа мектеп, жол салу, жүргізілген реформалар, қазақстандықтардың жеңістері туралы бірде-бір материал жоқ, тек сын мен теріс пікірлер бар", - деді ол.

Ирина Смирнованың мәліметінше, Қазақстанда 200-ге жуық шетелдік үкіметтік емес ұйым жұмыс істейді, олардың 70 пайызы АҚШ-тан қаржы алады. Сондай-ақ, депутат Үкіметтің ресми деректерін мысалға келтірді, соған сәйкес Қазақстанда 165 донор гранттар береді. Оның ішінде 53 - халықаралық ұйым, 31 - шетелдік мемлекеттік ұйым, 81 - шетелдік және қазақстандық ҮЕҰ.

"Негізінен бұқаралық ақпарат құралдары мен сөз бостандығы, мақсатты топтардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, демократия мен азаматтық қоғамды дамыту, либералды реформалар, толеранттылық пен азаматтық белсенділікті арттыру саласындағы жобалар қолдау алады. Тіпті мамандардың өзі бізге ниеттес ресурстар қайсы екенін және қай жерде абай болу керек екенін біле алмайды. Бұл - біздің бүкіл қоғамымыз үшін үлкен мәселе", - деді ол.

Депутат бірқатар ҮЕҰ мәртебесін, саяси мүдделерді "медианы қолдау", "адам құқықтарын қорғау" және "толеранттылықты арттыру" деп бүркемелейтін шетелдік агенттерге қатысты ойын ережелерін қайта қарайтын уақыт келді деп санайды.

"Біздің елімізге шетелдік қорлардың қызметінен пайда келе ме немесе зиян бар ма деген сұрақ нақты жауап беруді талап етеді", - деді ол.

Ирина Смирнова Қазақстанда бірқатар елде қолданылып жүрген заңдарға ұқсас заң қабылдауды ұсынды.

"Әлемде осыған ұқсас мәселелерге тап болған елдер шетелдік агенттер туралы заңдарды қабылдау арқылы оларға қарсы әрекет етеді. Мысалы, мұндай заңдар Израильде 2016 жылдан, Қытайда 2017 жылдан, Аустралияда 2018 жылдан, Ұлыбританияда 2023 жылдан, Францияда 2024 жылдан бері жұмыс істейді", - деді депутат.

Депутат шетелдік субъектілердің мүддесі үшін әрекет ететін адамдарға қатысты заңдардың бірі АҚШ-та 1938 жылы қабылданған "Шетелдік агенттерді тіркеу туралы" заң екенін айтты. Ол шет мемлекеттердің мүддесі үшін жұмыс істейтін ұйымдардың қызметін реттейді және оларды қаржыландырудың ашықтығына, лоббистерді тіркеуге, ақпараттық материалдарды таңбалауға және ықпал етуші агенттер туралы деректерді жариялауға міндеттейді.

Смирнова Қазақстанға да ұлттық заңнаманы әзірлеу қажет деп санайды.

"Бұл тұста гуманитарлық және ғылыми ұйымдар үшін бірқатар ерекшелік белгілеу қажет. Бұл тәсіл ұлттық мүдделерді қорғауға мүмкіндік береді. Біздің ортақ мақсатымыз - егемендікті нығайту", – деп түйіндеді Ирина Смирнова.