​Мұра – пайда немесе проблема? Оны қалай дұрыс ресімдеу қажет

Fingramota.kz оның барлық қыр-сырын түсінуге және бүкіл процесті дұрыс ресімдеуге көмектеседі.

Есте сақтау маңызды!

Заң мұрагердің жауапкершілігін мұраға алынған мүліктің құнымен шектейді және де бұл адамдарды мерзімсіз «қарыз қомытынан» қорғайды. Оның іс жүзінде қалай жұмыс істейтінін толығырақ қарастырайық. Қарапайым оқиғаны мысалға алайық. Адам қайтыс болды, артында екі бөлмелі пәтер мен банкте кредиті қалды. Оның ұлы пәтерді өз атына ресімдеп, біраз уақыттан кейін банктен берешекті төлеу туралы талап келеді. Ол мұны тек мұраға алған пәтердің құны шегінде өтеуге міндетті болған.

Басқа мысал – шетелде тұратын жиені ағасының қайтыс болғаны туралы білмеген. Ол бір жыл өткеннен кейін келгенде мұраны қабылдау мерзімі өтіп кеткен. Мұндай мысалдар жиі кездеседі, сол себепті негізгі ережелерді білу маңызды.

«Мұрагерлікті ашу» және мерзімдері

Мұра мұра қалдырушы қайтыс болған күні ашылады. Осы сәттен бастап мұрагерлердің мұраны қабылдау немесе одан бас тарту туралы шешімін жариялауға алты ай уақыттары бар. Оны қайтыс болған адамның соңғы тұрғылықты жері бойынша нотариус арқылы жасауға болады. Егер мерзім өтіп кетсе, мұрагерлік құқығын тек сот арқылы дәлелді себептермен: ауру, шетелде болу, өлім туралы ақпараттың болмауын дәлелдеп, қалпына келтіруге болады.

Мұра толығымен қабылданады

Заң тек «пайдалы» активтерді таңдауға мүмкіндік бермейді. Мұра оның барлық артықшылықтары және кемшіліктерімен толығымен қабылданады. Алайда, мұнда маңызды ереже қолданылады: мұрагер қайтыс болған адамның қарыздары бойынша алынған мүліктің құны шегінде ғана жауап береді. Мысалы, егер пәтер 20 миллион теңгеге бағаланса, ал қарыз 15 миллион теңгені құрайды, мұрагер қарызды толығымен өтеуге мәжбүр болады. Бірақ, егер қарыз пәтердің құнынан асып кетіп, мұрагер мүлікті берсе, қарыздың қалдығы «күйіп кетеді».

Зейнетақы жинақтары да мұраға қалады

БЖЗҚ-ғы зейнетақы жинақтарына ерекше назар аударған жөн. Көптеген адамдар оның мұраның бөлігіне кіретінін білмейді. Жинақтарды өсиет бойынша немесе заң бойынша алуға болады. Рәсім әдетте мынадай болады: нотариус БЖЗҚ-дан зейнетақы жинақтарының қалдығы туралы мәліметтерді сұратады, мұрагерлік құқығы туралы куәлік берілгеннен кейін мұрагерлер қорға төлемдер алу үшін жүгінеді. Бұдан басқа, заңда белгіленген лимит шегінде зейнетақы қаражатынан жерлеуге арналған біржолғы төлем мүмкін болады. Осы сомадан артық қалған сома мұрагерлердің арасында бөлінеді.

Есте сақтау маңызды! Зейнетақы аннуитеті шеңберінде сақтандыру компаниясына берілген зейнетақы жинақтары мұраның құрамына кірмейді. Қаражат қалдығы болған жағдайда оны иелену құқығы сақтандыру ұйымында қалады. Толығырақ «Сақтандыру» бөлімінен білуге болады.

Мұраға нақты не кіреді

Мұраның құрамына шоттардағы ақша, жылжымайтын мүлік, көлік, тұрмыстық заттар, акциялар мен бизнестегі үлестер, сондай-ақ зейнетақы жинақтары кіреді. Мұраға қарыздар да ауысады: кредиттер, бөліп төлеу, төленбеген салықтар, коммуналдық қарыздар. Алайда, жеке міндеттер мұраға өтпейді, олар заң бойынша адам қайтыс болғанда тоқтатылады. Мысалы, алимент немесе моральдық зиянды төлеу бойынша міндеттемелер мұрагерлерге өтпейді.

Мұрагерліктің қалай жұмыс істейтінін жақсы түсіну үшін нақты мысал келтірейік.

Мәселен, азамат қайтыс болғаннан кейін оның мынадай мүлкі қалды делік:

Алматы қаласында құны 30 млн теңге болатын пәтер;

құны 5 млн теңге автомобиль;

2 млн теңге мөлшерде банктік салым;

БЖЗҚ-ғы зейнетақы жинақтары — 4 млн теңге.

Жиынтығында активтер — 41 млн теңге.

Сонымен бірге марқұмның мынадай қарыздары болды:

банктегі ипотекалық кредит – 12 млн теңге;

тұтынушылық кредит – 3 млн теңге;

коммуналдық қызметтер бойынша берешек – 200 мың теңге.

Қарыздардың жалпы сомасы – 15,2 млн теңге.

Сонымен қатар оның мынадай жеке міндеттемелері де болды:

бұрынғы зайыбына алимент төлеу міндеті;

дұрыс қойылмаған тұрақ үшін айыппұл;

моральдық зиянды төлеу туралы соттың орындалмаған шешімі.

Бұл орайда мына жағдайды түсіну маңызды: мұндай жеке міндеттемелер өліммен тоқтатылады және мұрагерлерге өтпейді. Олар мұраның құрамына кірмейді.

Осылайша, мұрагер 41 млн теңге сомасындағы активтерді алады, бірақ олармен бірге 15,2 млн теңге сомасындағы қарыздарды өтеуге тиіс. Ол үшін мұраның қорытынды «таза» құны шамамен 25,8 млн теңгені құрайды.

Егер қарыздар активтерден асып кетсе – мысалы, 41 млн теңге болатын мұрагерлік кезінде 50 млн теңгені құраса, онда мұрагер осы 41 млн теңгенің шегінде ғана жауап берер еді. Қарыздың қалған бөлігі есептен шығарылады және одан жеке өндіріп алынбайды.

Маңызды жағдай! Мұраға кірген кезде жартыжылдық кезеңде есептелген кредит бойынша пайыздарды да төлеу қажет болады. Мұрагер банктік қарыз бойынша сыйақыны қарызды пайдаланғаны үшін емес, банктік қарыз бойынша сыйақыны мұрагер қарыз алушы төлеуі керек болғандықтан төлеуі керек. Мұрагерлік құқығына кіре отырып, мұрагер банктік қарызды өзі алмағанына қарамастан, бұл міндетті өзіне алады.

Мұрагердің мұрагер қайтыс болғаннан кейін мұра қалдырушының қарызының бір бөлігін (негізгі борыш, немесе сыйақы немесе банктік қарыз бойынша тұрақсыздық айыбын) төлеу фактісі осындай мұрагердің бүкіл мұраны қабылдауының дәлелі болып табылатынын есте ұстаған жөн. Мұраны іс жүзінде қабылдау (Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1072-1-бабының 2-бөлігі) да орын алады. Мысалы, егер мұра қалдырушы қайтыс болғаннан кейін мұрагер қайтыс болған адамның банктік қарызын өтеу есебіне негізгі борыш сомасының бір бөлігін енгізсе, сол арқылы мұрагер негізгі борыш, сыйақы және тұрақсыздық айыбы бойынша сомаларды қамтитын банктік қарыз бойынша қарыздарды өз мойнына алды деп есептеледі.

Бұл мысал мұраға кіру кезінде мүлікті ғана емес, міндеттемелерді де ескеру қажет екендігін айқын көрсетеді. Сондықтан мұраны қабылдағанға дейін нотариус пен кредиттік ұйымдардан марқұмның қарыздары туралы ақпарат сұраған дұрыс. Ал берешек мөлшері мұраға қалдырылған мүліктің мөлшерінен асып кеткен жағдайда, мұраға кірудің қажеті жоқ