Қазіргі мұғалімнің алдында тұрған маңызды сұрақ – оқушының өз бетімен ойлануына, ізденуіне, пікір айтуына жол ашатын тапсырмалар дайындау.
Қазіргі таңда жасанды интеллекттің мүмкіндіктері күн сайын артып келеді. Оқушылар да бұл құралды жиі пайдаланып, үй тапсырмасын, шығарма не эссені оңай орындап жүр. Бір жағынан бұл – заман талабы, себебі технологиямен жұмыс істей білу маңызды. Бірақ екінші жағынан, мұғалім үшін бұл үлкен сын. Себебі бала өз ойымен емес, дайын жауаппен шектеліп қалуы мүмкін. Сондықтан қазіргі мұғалімнің алдында тұрған маңызды сұрақ – оқушының өз бетімен ойлануына, ізденуіне, пікір айтуына жол ашатын тапсырмалар дайындау.
Тұлғалық тәжірибеге сүйенген тапсырмалар
Жасанды интеллект көп мәліметті біледі, бірақ ол ешқашан адамның жеке сезімін, тәжірибесін және өмірлік көзқарасын жеткізе алмайды. Сол себепті мұғалім оқушыдан өз өмірінен мысал келтіруді немесе жеке ойын жазуды талап ететін тапсырмалар беруі керек. Мысалы, “Өміріңде қиын шешім қабылдаған сәтті сипатта”, “Кейіпкердің орнында болсаң, не істер едің?” немесе “Өзіңнің көзқарасыңды дәлелде” деген сияқты сұрақтар.
Мұндай тапсырмаларда оқушы өз тәжірибесін пайдаланып, шынайы пікір жазады. Ал жасанды интеллект бұл жауапты дәл солай жеткізе алмайды.
Шығармашылық және баламалы ойлауды қажет ететін тапсырмалар
Шығармашылық жұмыс — жасанды интеллекттің әлсіз тұсы. Ол шаблон бойынша ойлайды, ал адам қиялдап, жаңа идея ойлап таба алады. Мұғалім оқушыларға “Берілген өлеңге заманауи нұсқа жаз”, “Кейіпкердің орнында сен болсаң, оқиғаны қалай аяқтар едің?”, “Оқиға желісін комикс, бейнебаян немесе коллаж түрінде бейнеле” деген тапсырмалар бере алады. Мұндай жұмыс оқушыны ойлануға, елестетуге және өзіндік стиль қалыптастыруға үйретеді. Ең бастысы — оқушы жасаған дүниенің өзіндік ерекшелігі болады, ал ЖИ мұндай даралықты бере алмайды.
Топтық немесе жобалық жұмысқа бағытталған тапсырмалар
Жасанды интеллект жеке жауап береді, бірақ топтағы қарым-қатынас пен пікір алмасуды алмастыра алмайды. Сол себепті мұғалімдер оқушыларға бірігіп жұмыс істеуге арналған тапсырмалар берсе, нәтиже әлдеқайда тиімді болады. Мысалы, “3-4 адамнан тұратын топта әлеуметтік бейнеролик түсіріңдер”, “Мектеп ішінде шағын көрме ұйымдастырыңдар”, “Топпен бірге белгілі жазушы туралы интерактивті таныстырылым жасаңыздар” деген сияқты. Мұндай тапсырмалар оқушыларды тек ақпарат іздеуге емес, бір-бірін тыңдауға, ой бөлісуге және ортақ шешім қабылдауға үйретеді. Бұл — жасанды интеллект орындай алмайтын маңызды дағды.
Дәлел мен дерекке негізделген сыни ойлау тапсырмалары
Қазір интернетте ақпарат көп, бірақ оның бәрі дұрыс емес. Ал ЖИ кейде ескірген немесе қате мәлімет бере алады. Сондықтан мұғалім оқушыға тек дайын ақпарат емес, нақты дерек іздеуді үйретуі тиіс. Мысалы, “Берілген тақырып бойынша үш түрлі дереккөзден мәлімет тап”, “Мәтіндегі ақпараттың дұрыстығын дәлелде”, “Пайдаланылған дереккөздер тізімін жаса” деген тапсырмалар сыни ойлауды дамытады. Бұл оқушыны жауапкершілікке, дәлдікке және талдау қабілетіне баулиды. Мұндай жұмыс барысында бала тек “жауап алу” емес, “ақпаратты тексеру” дағдысын қалыптастырады.
Жасанды интеллект мұғалімнің жауы емес, көмекшісі. Бірақ ол ешқашан баланың сезімін, шығармашылығын және шынайы ойын алмастыра алмайды. Сондықтан мұғалімнің басты міндеті — баланың өз ойымен жұмыс істей алуына жағдай жасау. Тапсырма оқушыны ойлануға, ізденуге және өмірмен байланыстыруға бағытталуы керек. Егер мұғалім осындай тәсілді ұстанса, ЖИ ешқашан баланың орнына “ойлай” алмайды, ал оқушы нағыз білім алушыға айналады.
