"Қай МАМАНДЫҚТЫ таңдаймын?": ПРОФОРИЕНТОЛОГТАН кеңес

- Толқын ханым, елімізде мыңдаған түлек мектеп бітіру алдында тұр. Бірақ көпшілігі әлі де қандай мамандық таңдайтынын білмейді. Бұл – алаңдатарлық жағдай емес пе?

- Иә, бұл – жиі кездесетін мәселе. Себебі жастар 17 жасында өмірлік маңызды шешім қабылдауы керек. Бірақ бұл шешімге жеткілікті дайындық, ішкі түсінік, ақпарат жетіспейтін сәттер көп. Сондықтан кәсіби бағдар беру жұмысы мектеп қабырғасынан бастап жүйелі түрде жүргізілуі керек.

- Сонда мамандық таңдау неден басталуы керек?

- Бірінші қадам – өзін тану. Жасөспірім «Мен неге қызығамын? Неден шабыт аламын? Қай салада өзімді еркін сезінемін?» деген сұрақтарға шынайы жауап беруі тиіс. Екінші қадам – ақпарат жинау. Яғни әр мамандықтың нақты мазмұны, мүмкіндігі, еңбек нарығындағы сұранысы туралы нақты дерек алу қажет.

- Кейде ата-аналар балаларына «дәрігер бол, заңгер бол» деп таңдау жасап береді. Бұл дұрыс па?

- Бұл жерде ата-ананың ниеті жақсы, бірақ әдісі дұрыс болмауы мүмкін. Мамандық – адамның өмірінің үлкен бөлігі. Егер бала өз қалауына қарсы таңдау жасаса, кейін бұл кәсіби күйзеліске әкелуі мүмкін. Ең дұрысы – ата-ана мен бала арасында ашық диалог болуы. Бірі – тәжірибесін, екіншісі – арманы мен қабілетін айтып, ортақ шешімге келсе, нәтиже әлдеқайда жемісті болады.

- Қазіргі жастар үшін қандай мамандықтар өзекті?

- Қазір IT, цифрлық технология, киберқауіпсіздік, жасанды интеллект, биомедицина, экотехнология сияқты жаңа салалар сұранысқа ие. Бірақ сонымен қатар, шығармашылық бағыттар мен гуманитарлық салалар да маңызын жоғалтқан жоқ. Мысалы, педагогика мен психология саласына деген сұраныс қайта артып келеді.

- Кәсіби бағдар беруші ретінде сізге қандай сұрақтар жиі қойылады?

- Көбіне: «Қай мамандық табысты?», «Болашақта сұраныс қай салада болады?», «Мен бұл мамандыққа лайықпын ба?» деген сұрақтар жиі түседі. Және мен әрқашан: «Сенің мықты тұстарыңды табайық, содан кейін ғана мамандық таңдаймыз» деп жауап беремін.

- Тамаша. Соңғы сұрағым: оқушы әлі мамандығын таппаса, не істеуі керек?

- Уайымдамау керек. Бұл – ұзақ процесс. Талда, ізден, өзіңді зертте. Курстарға қатысып көр, волонтер бол, тәжірибе жина. Ең бастысы – өз жүрегіңнің қалауын тыңдап үйрен дер едім.

Мамандық – жай ғана жұмыс емес, өмір салты. Сондықтан дұрыс таңдау – болашақ бақыттың кілті. Ал сол кілтті табуға кәсіби бағдар берушілер – сенімді серік бола алады.