Оқушыларға: КИБЕРБУЛЛИНГТЕН сақтанудың жолдары

көрнекілік: nawacitapost сайтынан

Қазіргі таңда интернет – өміріміздің ажырамас бөлігі. Әлеуметтік желілерде уақыт өткізіп, түрлі чаттар мен ойындарда сөйлесеміз. Бірақ интернеттің пайдалы жақтарымен қатар, оның кейбір қауіпті тұстары да бар. Солардың бірі – кибербуллинг.

Кибербуллинг – біреуді интернетте қорлау, мазақ ету, оны төмендету немесе қудалау. Бұл әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде, ойын платформаларында және басқа да онлайн алаңдарда кездесуі мүмкін. Мұндай әрекеттер адамның көңіл-күйіне, өз-өзіне деген сенімділігіне қатты әсер етеді. Сондықтан кибербуллингтен қорғануды үйрену өте маңызды.

1. Кибербуллингтің түрлері

Кибербуллингтің бірнеше түрі бар. Олардың әрқайсысын танып, алдын алу қажет.

1. Қорлау және мазақ ету – біреудің сыртқы келбеті, оқу үлгерімі немесе басқа да ерекшеліктері туралы кемсітіп пікір жазу.
   • Мысалы: «Қандай күлкілі киім! Осымен мектепке келдің бе?» деп мазақтау.
2. Жалған ақпарат тарату – біреу туралы өтірік немесе өсек айту.
   • Мысалы: Бір сыныптасың туралы «Ол сабақта бәрін көшіріп алады» деп топқа жалған ақпарат жазу.
3. Қорқыту және бопсалау – адамнан бір нәрсені талап ету үшін оны қорқыту немесе қысым көрсету.
   • Мысалы: «Маған ақша бермесең, сені ұятқа қалдыратын суреттерді саламын!» деп қорқыту.
4. Троллинг – адамның ашуын келтіру үшін әдейі жаман пікір жазу.
   • Мысалы: Біреу ойын кезінде «Сен тым нашар ойнайсың! Жеңілейін деп тұрсың ғой!» деп кекетуі.
5. Жеке мәліметтерді жариялау – адамның жеке хаттарын, фотосуреттерін немесе құпия ақпараттарын рұқсатсыз тарату.
   • Мысалы: Досыңның жеке әңгімесін басқа адамдарға жіберіп қою.

2. Кибербуллингтен сақтану жолдары

Кибербуллингтің алдын алудың бірнеше қарапайым, бірақ маңызды ережелері бар.

1. Жеке ақпаратты қорғау
   • Интернетте телефон нөміріңді, мекенжайыңды немесе жеке суреттеріңді жариялама.
   • Мысалы: Егер бейтаныс адам «Нөміріңді жіберші» деп сұраса, оған жауап берме.
2. Қауіпсіздік баптауларын қолдану
   • Әлеуметтік желілердегі аккаунтыңды «жеке» (приватный) етіп орнат.
   • Мысалы: Instagram-да тек достарың көре алатын етіп баптауларды өзгерту.
3. Күмәнді сілтемелерге өтпеу
   • Белгісіз адамдар жіберген сілтемелерді ашпа. Олар вирустар болуы мүмкін.
   • Мысалы: «Мынаны көр, сен туралы қызық видео!» деген хабарлама алсаң, оны ашпай, тексеріп көр.
4. Өзіңе сенімді болу
   • Егер біреу сені интернетте мазаласа, үндемей қалма, бірақ олармен сөз таластырма.
   • Мысалы: Біреу жаман пікір жазса, жауап қайтармай, сол адамды бұғаттап таста.
5. Ата-анаңа немесе мұғаліміңе айту
   • Егер сені біреу қорқытып немесе ренжітіп жатса, ата-анаңа немесе мұғаліміңе айтудан ұялма.
   • Мысалы: Егер біреу «Сен туралы бәріне жаман нәрсе айтамын» деп қорқытса, бұл туралы үлкендерге хабарла.
6. Буллинг жасаушыларды бұғаттау
   • Сені мазалайтын адамдарды әлеуметтік желілерде бұғаттап таста.
   • Мысалы: WhatsApp-та біреу қайта-қайта жазып, ренжітсе, оны «блоктау» функциясы арқылы бұғатта.
7. Куәгер болсаң, үнсіз қалма
   • Егер достарыңның бірі кибербуллингке ұшыраса, оған қолдау көрсет және қажет болса, мұғалімге немесе ата-анаңа айт.
   • Мысалы: Біреу сыныптасыңды онлайн мазақтап жатса, оны қорғап, буллинг жасаушыға қарсы сөйле.
   • 
     

Кибербуллинг – кез келген адамға әсер етуі мүмкін қауіпті құбылыс. Бірақ оның алдын алу әркімнің өз қолында. Егер интернетте біреу сені мазаласа, ренжітсе немесе бопсаласа, ешқашан жалғыз қалма. Үлкендерден көмек сұраудан ұялма және өз қауіпсіздігіңді қорғауды үйрен.

Интернет – пайдалы құрал, бірақ оны дұрыс пайдалану керек. Өзіңе және өзгелерге құрметпен қара!