​ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЛДАУДЫ ЦИФРЛАНДЫРУ: Шымкентте жаңа пилоттық жоба іске аспақ

Әлеуметтік салада енгізіліп жатқан скорингтік модель – Қазақстандағы әлеуметтік саясатты жаңа деңгейге көтеруге бағытталған жаңашыл бастама. Қазіргі таңда бұл жүйе пилоттық жоба ретінде Қарағанды облысы мен Шымкент қаласында сынақтан өткізіліп жатыр. Жаңа тәсілдің басты мақсаты – әлеуметтік көмекті алудағы ашықтықты, әділдікті қамтамасыз ету және мемлекеттік қолдаудың ең алдымен шынымен мұқтаж отбасыларға жетуін жеделдету.

Бұл модельдің ерекшелігі – бірыңғай цифрлық платформа негізінде жұмыс істеуі. Яғни бұрын тұрғындар әр мекемеге жеке барып, құжат жинап, кезекте тұрып жүрсе, енді барлығы автоматтандырылған электронды жүйе арқылы жүзеге асады. Қазіргі кезде білім беру, тұрғын үй, спорт және әлеуметтік қорғау салалары бойынша 11 мемлекеттік қызмет осы жүйеге көшірілді. Бұлардың қатарында жастар мен студенттерге жатақхана беру, оқушыларға тегін тамақтандыру, балаларға лагерьге жолдама бөлу, азаматтарға жалға алу төлемін субсидиялау, сондай-ақ отбасыларға тұрғын үй көмегін тағайындау сияқты тұрғындар үшін аса маңызды қызметтер бар.

Жүйенің жұмыс істеу тәртібі де қарапайым әрі түсінікті. Егер отбасы немесе азамат белгілі бір мемлекеттік қолдауға мұқтаж болса, оған арнайы SMS-хабарлама жіберіледі. Бұл хабарламада көрсетілген сілтеме арқылы азамат қажетті қызметті онлайн түрде рәсімдей алады. Мұндай әдіс әлеуметтік көмекті алу процесін әлдеқайда жеңілдетіп, уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Бұрынғыдай құжат жинап, түрлі мекемелерді аралаудың қажеті болмайды.

Айта кету керек, скорингтік модель республикалық бюджеттен төленетін әлеуметтік төлемдерге әсер етпейді. Қазіргі таңда мемлекеттен беріліп келе жатқан 41 түрлі жәрдемақы бұрынғыдай сақталады. Мысалы, көпбалалы аналарға берілетін төлемдер, мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған жәрдемақылар, атаулы әлеуметтік көмек сияқты негізгі қолдаулар өзгеріссіз жалғасады. Жаңа жүйе тек жергілікті бюджет есебінен көрсетілетін қосымша көмекке қатысты қолданылады. Яғни әкімдіктер бөлетін белгілі бір жеңілдіктер мен көмектерді әділ бөлуге бағытталған.

Бұл тәсілдің артықшылығы – әлеуметтік қолдау шынымен қажет адамдарға ғана беріледі. Мәселен, бірнеше үйі немесе бірнеше көлігі бар, материалдық жағдайы жақсы азаматтар енді жергілікті әлеуметтік көмек алушылардың тізіміне енгізілмейді. Осылайша бюджет қаражаты орынсыз шығындалмай, мұқтаждарға дер кезінде жетеді. Нәтижесінде халық арасында сенім артып, әділдік қағидаты күшеймек.

Скорингтік жүйе халықаралық тәжірибеге сүйене отырып жасалған. Әлемнің көптеген елдерінде мұндай модель сәтті қолданылып келеді. Ол әлеуметтік саладағы цифрландыру саясатының маңызды бөлігі саналады. Қазақстан да бұл бағытта нақты қадамдар жасап отыр. Барлық деректер «Электрондық үкімет» жүйесінің қорғалған контурында сақталады. Яғни әрбір азаматтың жеке мәліметтері құпия күйінде қалады және тек азаматтың келісімімен ғана қолжетімді болады. Бұл өз кезегінде дербес деректерді қорғау мен құқықтық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.

Жаңа модельді енгізу әлеуметтік саладағы маңызды бетбұрыс болып отыр. Бұған дейін кейбір азаматтар әлеуметтік көмекті алу үшін айлап құжат жинап, әр мекемеге жеке-жеке баруға мәжбүр болатын. Соның салдарынан көмекке зәру адамдар уақытылы қолдау ала алмай жүрген жағдайлар аз болмады. Енді осы кедергілердің бәрі жойылып, көмек алудың тиімді әрі әділ механизмі қалыптасады.

Сонымен қатар, скорингтік модель тек әлеуметтік қолдау тетігін жеңілдетіп қана қоймай, қоғамда әділдік пен сенім атмосферасын қалыптастыруға ықпал етеді. Өйткені тұрғындар көмек тек шын мәнінде мұқтаждарға берілетінін, ал жағдайы жақсы адамдар бұл қолдаудан тыс қалатынын көре алады. Бұл әлеуметтік теңдікті нығайтып, қоғамда артық реніш пен түсінбеушіліктің алдын алады.

Жалпы алғанда, аталған бастама әлеуметтік саясаттың жаңа кезеңіне жол ашып отыр. Болашақта скорингтік модель бүкіл республика бойынша кеңінен енгізілсе, миллиондаған қазақстандық азаматтар уақытылы әрі әділ әлеуметтік қолдауға ие болмақ. Бұл өз кезегінде халықтың тұрмыс сапасын арттырып қана қоймай, мемлекет пен қоғам арасындағы өзара сенімді күшейтеді.