«АҢСАҒАН СӘБИ»: ШЫМКЕНТТЕГІ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ СЕРПІЛІС ПЕН ОТБАСЫ БАҚЫТЫ

Отбасы – кез келген мемлекеттің негізі, ал баланың күлкісі – сол шаңырақтың берекесі мен болашағы. Алайда, соңғы жылдары әлемдік деңгейде бедеулік мәселесі белең алып, көптеген жас отбасылар сәби сүю бақытынан мақұрым қалып жатқаны жасырын емес.

Осы өзекті мәселені шешу мақсатында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тікелей тапсырмасымен 2021 жылдан бастап елімізде «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасы іске қосылды. Бұл жоба Қазақстанның демографиялық саясатындағы жаңа белес болып, мыңдаған отбасының аңсаған арманын шындыққа айналдырды. Әсіресе, еліміздегі демографиялық көрсеткіші ең жоғары мегаполис – Шымкент қаласында бұл бағдарламаның жемісі айтарлықтай жоғары.

«АҢСАҒАН СӘБИ» бағдарламасының Шымкенттегі бес жылдық белесі

2021 жылы басталған «Аңсаған сәби» бағдарламасы бес жыл ішінде өзінің тиімділігін толықтай дәлелдеді. Шымкент қаласы Денсаулық сақтау басқармасының баспасөз қызметі ұсынған мәліметтерге сүйенсек, 2021–2025 жылдар аралығында қала бойынша экстракорпоралдық ұрықтандыру (ЭКО) процедурасын жүргізуге 2037 квота бөлінген. Бұл – мемлекет тарапынан бедеулік мәселесіне берілген үлкен әлеуметтік қолдаудың көрсеткіші.

Бағдарламаның тиімділігі мен нәтижелері көңіл қуантарлық. Жүктілік көрсеткіші бойынша ЭКО бағдарламасынан өткен әйелдердің 42,2%-ында жүктілік орын алған. Бұл әлемдік деңгейдегі озық клиникалардың көрсеткіштерімен тең келетін өте жоғары нәтиже. Осы уақыт аралығында Шымкентте 861 отбасы көптен күткен сәбилерін құшағына алды. Әрбір дүниеге келген нәресте – бір әулеттің жалғасы, мемлекеттің жаңа азаматы. Денсаулық сақтау министрлігі тарапынан Шымкент қаласына бөлінетін квота саны жыл сайын артып келеді. Соңғы кезеңде бөлінген орындар саны 9,4%-ға өскен.

МӘМС жүйесі және репродуктивтік технологиялардың қолжетімділігі

Мемлекеттік әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС/ОСМС) жүйесінің енгізілуі қымбат тұратын репродуктивтік қызметтерді қарапайым халық үшін қолжетімді етті. Бұрын ЭКО процедурасы үшін миллиондаған қаражат қажет болса, қазіргі таңда сақтандырылған азаматтар бұл көмекті тегін ала алады.

Инфрақұрылымдық мүмкіндіктер жолға қойылған. Шымкент қаласында бүгінгі таңда МӘМС жүйесі аясында қосалқы репродуктивтік технологияларды (ВРТ) көрсететін 3 мамандандырылған ЭКО орталығы жұмыс істейді. Бұл орталықтар заманауи медициналық құрал-жабдықтармен жабдықталған және онда жоғары білікті репродуктологтар, эмбриологтар мен генетиктер қызмет етеді.

Жалпы Қазақстан бойынша МӘМС аясында қызмет көрсететін мұндай орталықтардың саны 19-ға жеткен. Ел бойынша барлығы 31 экстракорпоралдық ұрықтандыру орталығы бар, бұл Қазақстанды Орталық Азиядағы репродуктивтік медицинаның көшбасшысына айналдырды.

2025 жылдың қорытынды кезеңінде «Аңсаған сәби» бағдарламасы Шымкентте қарқынды іске асырылуда. Қазіргі таңда квоталарды игеру көрсеткіші 82,3%-ды құрап отыр. Бұл дегеніміз – бөлінген 441 квотаның 363-і қазірдің өзінде нақты пациенттерге бағытталған.

Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, ЭКО орталықтарына 363 әйел жолдама алған. Оның ішінде 245 әйел квота мүмкіндігін толық пайдаланып, медициналық манипуляцияларды аяқтады.Қазіргі уақытта тағы 78 әйел ЭКО бағдарламалары бойынша арнайы медициналық дайындықтан өтуде.

Бұл сандардың артында үлкен дайындық, дәрігерлердің еңбегі мен пациенттердің төзімі тұр. Репродуктивтік технологиялар тек медициналық шара ғана емес, сонымен бірге психологиялық және әлеуметтік қолдауды қажет ететін күрделі процесс.

Қазақстан – репродуктивтік медицинадағы озық ел

Бүгінгі таңда Қазақстан бедеулікті емдеу және қосалқы репродуктивтік технологияларды қолдану бойынша әлемдегі алдыңғы қатарлы елдердің қатарына енді. Еліміздің медициналық орталықтарында гинекология, андрология, генетика және эмбриология салаларының ең заманауи жетістіктері қолданылады. Атап айтар болсақ, генетикалық скрининг (PGT) - ұрықты жатырға отырғызбас бұрын оның генетикалық саулығын тексеру, ИКСИ (ICSI) әдісі - ерлер бедеулігінің ауыр формаларында қолданылатын микрохирургиялық ұрықтандыру және криоконсервация - ұрық жасушаларын немесе эмбриондарды болашаққа сақтау мүмкіндігі.

Осындай заманауи тәсілдердің арқасында «Аңсаған сәби» бағдарламасы аясында бес жыл ішінде елімізде 10 мыңнан астам бала дүниеге келді. Бұл – мемлекеттік бағдарламаның халықтың әлеуметтік әл-ауқатына тигізген орасан зор әсері.

Бағдарламаның әлеуметтік және демографиялық маңызы орасан

«Аңсаған сәби» бағдарламасы тек медициналық жоба емес, бұл – ұлт саулығы мен демографиялық қауіпсіздікті нығайтуға бағытталған стратегиялық бастама. Ең алдымен отбасын сақтап қалуда маңызы орасан болып отыр. Көптеген жағдайларда сәбидің болмауы отбасылық кикілжіңдерге немесе ажырасуға алып келеді. Бағдарлама отбасыларға үміт сыйлап, олардың шаңырағын шайқалтпай сақтап қалуға септігін тигізеді. Сонымен қатар, әлеуметтік бейімделуде маңызды рөл атқаратыны белгілі. Балалы болған ата-аналардың қоғамдағы белсенділігі артып, олардың өмір сапасы жақсарады. Әрине, демографиялық өсімге қосатын үлесі де маңызды. Шымкент сияқты мегаполистерде халық санының табиғи өсіміне қосымша репродуктивтік технологиялар арқылы үлес қосу – мемлекеттің адам капиталын арттырады.

Болашаққа көзқарас: бағдарлама 2030 жылға дейін ұзартылды

Бағдарламаның табысты нәтижелерін ескере отырып, Мемлекет басшысы мен Денсаулық сақтау министрлігі «Аңсаған сәби» бағдарламасын 2030 жылға дейін ұзарту туралы шешім қабылдады. Бұл – бедеулік мәселесіне тап болған отбасылар үшін үлкен қуаныш және мемлекеттің өз азаматтарына деген қамқорлығының айқын көрінісі.

Болашақтағы басымдықтарын келтірер болсақ, квоталар санын кезең-кезеңімен ұлғайту, регионалдық ЭКО орталықтарының желісін кеңейту және тұрғындар арасында репродуктивтік денсаулық мәдениетін қалыптастыру және бедеуліктің алдын алу шараларын күшейту болып отыр.

Шымкент қаласы Денсаулық сақтау басқармасының мәліметтері көрсеткендей, «Аңсаған сәби» бағдарламасы жүздеген отбасының тағдырын өзгертті. 861 сәбидің дүниеге келуі – бұл тек статистика емес, бұл – 861 бақытты ана, 861 мақтанышты әке және болашағы жарқын мыңдаған жақындардың қуанышы.

Мемлекет тарапынан жасалып жатқан мұндай жүйелі қолдау Қазақстанның әрбір азаматына сапалы медициналық көмек алуға және ата-ана болу бақытын сезінуге мүмкіндік береді. 2030 жылға дейінгі жоспарлар аясында әлі де мыңдаған отбасының арманы орындалатынына нық сенім бар. Себебі, балалы үй – базар, әрбір дүниеге келген сәби – еліміздің ертеңі.