Электронды темекінің ЗАРДАБЫН ДА БІЛЕ ЖҮРІҢІЗ

иллюстрациялық фото: ашық дереккөзден

Біз күн сайын көшелерден аузынан көп мөлшерде түтін шығаратын адамдарды көреміз. Олар бұл үшін арнайы құрылғыларды қолданады. Вейпинг (ағылшын тілінен – вейпинг-булану) – электронды темекі немесе шағын кальян. Яғни көп мөлшерде түтін шығаратын құрылғыларды шегу процесі.

Вейптер кәдімгі темекіге ұқсамайды. Оларды іші арнайы заттармен толтырылып, онысы бірнеше күнге жетеді. Өндірушілер бұл өнімді кәдімгі темекіге қарағанда қауіпсіз балама ретінде насихаттайды. Ал, жастарды қызықтыратын себебі – оның түрлі дизайны және хош иістерінің болуы (шие, жалбыз, алма, лимон, кофе және т.б.). Құрылғылар саптамасы бар кішкентай қорапқа немесе безендірілген металл цилиндрлерге ұқсайды. Тіпті қазір әлемдегі ірі қалаларда вейп-кафелер ашылып, вейп-фестивальдар мен жарыстар өткізіліп жатыр екен.

Вейперлер 2 топқа бөлінеді:

• кәдімгі темекі шегушілер;
• жаңа электронды темекі шегушілер.

Электронды темекі шегушілердің мақсаттары көбіне осындай болады екен:

• кәдімгі темекіні тастау;
• темекінің иісінен арылу;
• психологиялық әдет;
• қызықты әңгіме айтып отыру үшін;
• спектакль жасау үшін (вейп шегетін адамдардың аузынан көп түтін шығады, кейбіреулері осыдан шоу да жасай алады).

Кей адамдар электронды құрылғыларды темекі шегудің қауіпсіз түрі деп санайды екен. Бірақ әртүрлі ақпарат көздерінде электронды темекі шегудің зияны туралы көптеген ақпараттар тарап жатыр.

Вейп қалай жұмыс істейді?

Вейпті ингалятормен салыстыруға болады, оның ішіндегі сұйықтық қайнаған кезде темекі шегушінің аузына енеін бу пайда болады.

Ал, буланатын сұйықтықтың құрамында не бар?

• Глицерин;
• Пропиленгликоль (E1520);
• Хош иісті қоспалар;
• Никотин (барлығында емес).

Вейп шегетіндер бұл құрылғы жайлы былай ойлайды:

• «электрондық темекі шегудің денсаулыққа зияны жоқ;
• электрондық темекі шегу қауіпті емес, өйткені темекі шегу кезінде шайырлар бөлінбейді»;

Бірақ, канцерогенді шайырлардың болмауы бу құрылғысын мүлдем қауіпсіз ете алмайды.

Бұл құрылғыда шындығында не бар?

Берклидегі Лоуренс ұлттық зертханасының мамандары электронды темекі шегу кезінде қандай улы заттар пайда болатынын анықтаған. Кейбір жағдайларда электронды темекі сұйықтығы қолмен дайындалады. Сондықтан мұндай сұйықтық бірнеше есе арзан және барлығына қолжетімді болып отыр. Оың үстіне, мұндай өнімде құрамы туралы нақты ақпарат берілмейді. Зерттеушілер пікірне сүйенсек, электронды темекі шегу кезінде бөлінетін будың құрамында 31 қауіпті зат бар екен. Қалқымалы құрылғының аккумуляторын қыздырған кезде бөлінетін канцерогенді заттардың концентрациясы айтарлықтай артатын көрінеді.

Құрылғының организмге әсері:

• Вейперлер өлімге әкелетін "попкорн ауруының" даму қаупіне ұшыратады. Ғалымдар темекі шегуге арналған хош иістердің 75%-ынан улы диацетил химикатын тапқаннан кейін осындай қорытынды жасаған. Диацетил көптеген хош иістендіргіштерде қолданылады (жеміс хош иісі, кондитерлік өнімдердің иісі, кәмпиттер), тағамдағы майдың хош иісі ретінде қолданылатын химиялық зат облитеративті бронхиолиттің дамуына себеп болады. Бұл ауру осыған дейін попкорн өндіруші компанияның қызметкерлерінде де анықталған. Бұл затты жеуге болады, бірақ ұзақ уақыт ингаляция кезінде ол қауіпті болады. Диацетил қабынуды, тыртықтардың пайда болуын, бронхиолалардың тарылуын (өкпедегі кішкентай тыныс алу жолдары) тудырады.
• Пропиленгликоль организмде жиналып, аллергиялық реакцияларды, тітіркенуді тудырады және абсцесстің пайда болуына ықпал етеді. Бауыр мен бүйректің дұрыс жұмыс істемеуіне әкеледі.
• Құрылғы сұйықтығының құрамындағы пропиленгликоль мен глицериннің термиялық ыдырауы улы қасиеттері бар акролеин мен формальдегидтің пайда болуына әкеледі. Акролеин көздің және тыныс алу жолдарының шырышты қабығын тітіркендіріп, лакримацияны тудырады, сонымен қатар мутагендік қасиеттерді көрсетеді. Формальдегид аталған қасиеттерден басқа, орталық жүйке жүйесіне әсер етеді.
• Темекі сұйықтығындағы хош иістер бронх демікпесінің дамуына дейін жоғарғы тыныс жолдарының аллергиялық ауруларын тудырады.
• Сұйықтықтағы никотин тәуелділікті тудырып, қатерлі ісік ауруларының дамуына әкеледі.
• Ингаляциялық түтін ауыз құрғағыштығын тудырады.
• Құрамында никотин бар буды бақылаусыз ингаляциялау никотиннің тиісті белгілермен артық дозалануына әкелуі мүмкін: бас айналу, жүрек айну, бас ауруы, сілекейдің жоғарылауы, іштің ауыруы, диарея, жалпы әлсіздік.
• Корея ғалымдары электронды темекі сұйықтығына зерттеу жүргізіп, кем дегенде 10 токсинді және никотиннің көрсетілген мөлшері мен нақты арасындағы сәйкессіздікті анықтаған.
• Кәдімгі темекіні электронды темекіге ауыстыру темекі шегуден толық бас тарту мерзімін ұзартуы мүмкін.
• Бір вейпті бірнеше адамның қолдануы гепатит және туберкулез сияқты жұқпалы аурулардың таралуына соқтыруы мүмкін.
• Қоғамдық орындарда булану құрылғысын пайдалану арқылы балалар мен жастардың да осындай құрылғыға қызығушылығы туындайды.
• Электронды темекі шегу психологиялық тәуелділікті тудырады.

Кімдерге мейілінше электронды темекі тұтынбаған дұрыс?

• Жүкті әйелдер;
• Аллергиясы барлар;
• 18 жасқа дейінгі адамдар;
• Темекі шекпейтіндер.

Электронды құрылғы қолданатындар мыналарды білуі керек:

• Бұл құрылғылар қарапайым темекінің баламасы емес;
• Электронды темекі қатерлі ісік, өкпе және жүрек ауруларын тудыруы мүмкін;
• Электронды темекі никотинге тәуелділікті жоққа шығармайды;
• Бір құрылғыны бірнеше адамның қолдануы гепатит пен туберкулезді жұқтыруы мүмкін.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) электронды темекіні никотинді жеткізудің электронды жүйелеріне жатқызады. Сонымен бірге, оларды қолдану никотинге тәуелділікті емдеу құралы ретінде жеткілікті зерттелмегенін атап өткен.

Жалпы, бұл темекі де денсаулыққа зиян тигізеді. Оның салдары кейінірек пайда болады екен.

Дайындаған: Б.Мейірханұлы,

ERNUR.KZ

Тағы оқыңыз:

Бұл гаджеттер технологияны ЖАҚСЫ КӨРМЕЙТІНДЕРГЕ де ұнайды

САТЫЛЫМ БАСТАЛДЫ: Қазақстанда iPhone 15 қанша тұрады?