​Жасөспірім НЕЛІКТЕН суицидке барады?

Фото: ашық дереккөзден алынды

Соңғы уақытта оқушылар арасында көпқабатты үйдің шатырынан секіргендер, дәрі ішіп уланған және асылып қалғандар туралы әлеуметтік желілерде жиі таралып жүр. Бұндай сұмдық оқиғалар кез келген ата-ананы уайымға салып, ойландырары анық.

Жасөспірімдердің неліктен суицидке баратынын ата-ана білсе, оның алдын алады. Осындай оймен суицид жасаудың негізгі себептерін сараладық. Жалпы, балалардың өз-өзіне қол жұмсауының себебі әр түрлі болады. Дегенмен, жасөспірімді суицидке апаратын ең көп анықталған 5 себеп мыналар:

1. Психологиялық мәселелер

Депрессия, мазасыздық, эмоционалдық тұрақсыздық сияқты психикалық денсаулық мәселелері жасөспірімдердің өзіне қол жұмсауына алып келуі мүмкін. Көбіне олар өздерін жалғыз немесе үмітсіз сезінеді.

Не істеу керек? Тек ересектер ғана емес, балалар мен жасөспірімдер де күйзеліске түседі. Оның нақты себебін маманмен бірге таба аласыз.

Егер балада депрессия, үрей, мазасыздық бар деп күдіктенсеңіз, дереу психологқа немесе психотерапевтке жүгіну керек.

Баланы күйзелістен маманның көмегінсіз шығарам деп ойлау – дертті дәрігер нұсқаулығынсыз, өз бетінше емдеумен бірдей.

2. Отбасындағы түсініспеушілік

Отбасындағы жанжалдар, ата-аналар арасындағы түсініспеушілік, тұрмыстық зорлық-зомбылық, бала тәрбиесіндегі немқұрайлылық немесе тым қаталдық та балаға ауыр тиіп, олардың өзін жоғалтуына себеп болуы мүмкін. Өзін-өзі жоғалтқан жасөспірім өмірден баз кешуді көп ойлайды.

Не істеу керек? Егер балаға отбасылық мәселелер кері әсер етіп жатқанын түсінсеңіз, ең бірінші жәрдемді эмоционалдық қолдау көрсетуден бастаңыз.

Баланың эмоцияларын түсініп, оны айыптамай, керісінше қолдаңыз. Жасөспірімдер кейде өздерін түсінбейді немесе сезімдерін түсіндіре алмайды, сондықтан ата-ананың қолдауы, мейірімі, жылы сөзі олар үшін маңызды.

3. Әлеуметтік қысым

Мектептегі немесе достар арасындағы буллинг, әлеуметтік оқшаулану, өзін басқалармен салыстыру – мұның бәрі жасөспірімге эмоциялық тұрғыда өте ауыр. Ол өзін ешкімге керексіз немесе өзгелерден төмен санайды. Мұндайда жасөспірім айналасынан қолдау іздейді. Ал әлеуметтік қолдаудың жоқтығы үмітсіздікке апаруы мүмкін.

Не істеу керек? Әлеуметтік қолдау жүйесін нығайтыңыз. Жасөспірімдердің достары, туыстары, мектептегі мұғалімдері секілді қоршаған ортадағы адамдардың қолдауы маңызды. Балаңыздың жақсы достарымен қарым-қатынасын дамытыңыз және әлеуметтік шеңберінің оңтайлы болуына ықпал етіңіз.

4. Академиялық қысым

Жоғары оқу нәтижелерін көрсетуге, ата-ананың немесе қоғамның талаптарына сай болуға деген қысым балаларға үлкен стресс туғызады. Кейбіреулер бұл қысымға төтеп бере алмай, өздерін шарасыз сезінеді.

Не істеу керек? Қысымды азайтыңыз. Балаға тым көп талап қоймаңыз. Мектептегі немесе басқа салалардағы табыстар маңызды болғанымен, баланың психикалық және эмоционалдық денсаулығы одан да маңызды. Оларға демалу, өзін-өзі тану және қалауын орындауға, сүйікті ісімен айналысуға мүмкіндк беріңіз.

5. Жеке қарым-қатынастағы қиындықтар

Махаббат, достық немесе басқа да маңызды қарым-қатынастардағы проблемалар, сүйікті адамнан айырылу немесе түсініспеушілік те суицидтік ойларға әкелуі мүмкін.

Не істеу керек? Ашық әңгіме жүргізіңіз. Баламен ашық және сенімді қарым-қатынас орнату керек. Олардың сезімдері мен мәселелерін тыңдаңыз, сұрақтар қойып, пікірін ескеріңіз. Егер бала өзіне қол жұмсау туралы ойлары бар екенін айтса, оған немқұрайлы қарамаңыз. Балаға қалай көмектесеріңізді білмесеңіз, кәсіби мамандарға немесе сенім телефондарына жүгініңіз.

Түйін: Бір күні жас жігіт өмірден түңіліп, үлкен жардың шетіне келіп, өзін құздан тастауды ұйғарады. Ол өз өмірінен еш мән таппағандықтан, әрі қарай өмір сүрудің қажеті жоқ деп ойлайды. Жас жігіт жардың шетіне келіп, соңғы қадамын жасауға дайын тұрғанда, жанына бір ақсақал келеді.

- Не істегелі тұрсың, жас жігіт? - деп сұрайды ақсақал.

- Өмірден шаршадым, маған ешкімнің керегі жоқ, - деп жауап береді жас жігіт.

Ақсақал былай дейді:

- Анау ағашқа қарашы. Оның бұтақтары сынған, жапырақтарын құрт жеген. Бірақ ол әлі тірі. Өйткені тамырлары тереңге жайылған. Қанша дауыл соқса да ағаш құламайды. Өйткені оның жер астындағы тамыры берік, оны ұстап тұрады. Сен де дәл сол ағаш сияқтысың. Қазіргі қиындықтарың – тек сыртқы сынақтар, бірақ сенің ішкі күшің мен үмітің бар. Тамырыңды нығайтсаң, сен де қайғыға төтеп бере аласың.

Жас жігіт өмірінің мәнін қайта іздеп табуға болатынын түсінеді. Өзіне деген сенімділігі мен күші артқандай сезінді.

Мораль: Өмірде қиындықтар міндетті түрде болады, бірақ әр қиындық уақытша. Үміт жібінен айырылмай, ішкі күшті таба білу – өмір сүрудің негізі. Қандай жағдай болмасын, үміт үзбеу керек, өйткені әрбір сынақтың артында жақсылық бар.

Есте ұстаңыз: Жасөспірімді суицидтен сақтап қалу үшін ата-ананың рөлі өте маңызды. Сондықтан ең бірінші перзентіңізге сіздің махаббатыңыз, сөз жәрдеміңіз, қолдауыңыз қажет. Ата-ананың түсінігі мен қолдауы қиын жағдайларды бірге еңсеруге көмектесетін ең күшті дәрі. Балаңыздың сырлас, ең жақын досы бола біліңіз. Бұл әрекетіңіз жамандықтың алдын алады.

Жазира Смағұлова,

ERNUR.KZ

Тағы да оқыңыз:

КРЕАТИВТІ отбасылық дәстүрдің 6 түрі

Отбасындағы қарым-қатынасты реттейтін психотерапиялық 3 әдіс