Фейнман әдісі — күрделі ұғымдарды қарапайым сөзбен түсіндіру арқылы ақпаратты терең ұғыну тәсілі.
көрнекілік: pshologiya.onl.com сайтынан
Көп студент үшін оқу – емтихан алдында кітапты жаттап алу сияқты көрінеді. Бірақ біраз уақыттан кейін сол ақпарат ұмытылып кететіні жасырын емес. Ал егер сіз оқыған нәрсені шын мәнінде түсінсеңіз, ол мәлімет санаңызда ұзақ сақталып, өмірде қолдануға мүмкіндік береді. Осы тұста әлемге әйгілі физик Ричард Фейнман ұсынған ерекше әдіс көмекке келеді. Бұл әдіс — күрделі ұғымдарды қарапайым сөзбен түсіндіру арқылы ақпаратты терең ұғыну тәсілі.
Фейнман әдісі дегеніміз не?
Фейнман әдісі — күрделі тақырыпты өз сөзіңмен түсіндіре алу қабілетін дамытуға бағытталған оқу тәсілі. Яғни сіз бір ұғымды жай ғана оқып, жаттап алмайсыз, керісінше оны басқа адамға немесе өзіңізге қарапайым тілде түсіндіресіз. Егер түсіндіру барысында шатассаңыз — бұл сіздің тақырыпты толық түсінбегеніңізді білдіреді.
Фейнман былай деген: "Егер сен бір нәрсені қарапайым тілмен түсіндіре алмасаң — оны өзің де толық түсінбегенсің."
1. Тақырыпты таңдап ал
Алдымен нақты бір тақырып немесе ұғымды таңдаңыз. Бұл — сізге қиын көрінетін немесе тереңірек түсінгіңіз келетін тақырып болуы мүмкін. Мысалы, “Жарықтың сынуы”, “Эмоциялық интеллект” немесе “Инфляция” сияқты ұғымдар. Тақырып тым кең болмасын, әйтпесе оны толық талдау қиын болады. Бастысы – бір нәрсені соңына дейін зерттеу. Тақырып таңдауда өз қызығушылығыңызға да сүйеніңіз, сонда оқу процесі қызықты әрі жеңіл өтеді.
2. Түсінік дәптерін жаз
Бір парақ немесе дәптер алып, тақырыпты өз сөзіңізбен жазып көріңіз. Мысалы, "гравитация – бұл заттардың жерге тартылуы" деген секілді қарапайым тіл қолданыңыз. Ғылыми терминдерден қашпаңыз, бірақ оларды түсінікті мысалдармен ашыңыз. Бұл кезде өзіңізді досыңызға немесе кішкентай балаға түсіндіріп тұрғандай сезініңіз. Егер сіз бір нәрсені балаша тілмен айта алсаңыз – демек, оны шын түсіндіңіз деген сөз.
3. Түсінбей қалған жеріңді қайта ізден
Түсіндіру кезінде тоқтап қалсаңыз, “неге бұлай?” немесе “мына терминнің мәні қандай?” деген сұрақтар туындайды. Дәл осы сәт – білімдегі бос орынды анықтаудың ең пайдалы кезеңі. Ол жерді белгілеп қойып, кітаптан, бейнематериалдардан немесе оқытушыдан нақты ақпарат іздеңіз. Бұл процесс бір жағынан өз-өзіңізбен сұхбаттасу секілді: білмегеніңізді мойындап, оны түзетуге талпынасыз. Уақыт өте келе сізде терең және жүйелі түсінік қалыптасады.
4. Қарапайым мысалмен жеткіз
Тақырыпты түсіндірудің ең соңғы қадамы — оны барынша жеңілдетіп, нақты мысалдармен байланыстыру. Мысалы, “инфляция” ұғымын “дүкендегі бағаның өсуі” деп сипаттау немесе “атом ядросын” “күн жүйесіне” ұқсату — түсінікті әрі есте қаларлық тәсіл. Бұл кезеңде креативті болыңыз: сурет салып, мысал келтіріп, өмірден ұқсастық табуға тырысыңыз. Нәтижесінде ақпарат тек есте сақталмай, логикалық түрде байланысып, нақты бейнеге айналады.
Фейнман әдісі тек есте сақтауға емес, логикалық ойлауға, анализ жасауға және түсінікті тілде сөйлей білуге үйретеді. Мұндай тәсілмен оқыған студент кез келген пәнде сенімді сөйлеп, өз пікірін дәлелмен жеткізе алады. Сонымен қатар, бұл әдіс сіздің ұзақ мерзімді жадыңызды белсендіреді — яғни, ақпарат жаттап емес, түсініп сақталады.
Жаттау — қысқа мерзімді нәтиже береді, ал түсіну — өмірлік білімге айналады.
Фейнман әдісін тұрақты қолдану арқылы сіз тек сессияны сәтті тапсырып қана қоймай, нағыз зияткер студентке айналасыз. Келесі жолы жаңа тақырып оқығанда өзіңізге сұрақ қойыңыз: «Мен мұны басқа адамға түсіндіре алам ба?» Егер жауап “иә” болса — демек, сіз білімді жаттап емес, түсініп меңгердіңіз.
