ХИМИЯ пәнінде оқушыға көрсетуге болатын ОҢАЙ РЕАКЦИЯЛАР

көрнекілік: chemist.online сайтынан

Химия сабағы кейде оқушылар үшін қиын әрі түсініксіз көрінуі мүмкін. Алайда тәжірибелік көрсетілім арқылы сабақ қызықты әрі есте қаларлық болады. Мұғалімдердің қолынан келетін қарапайым, бірақ әсерлі реакциялар оқушылардың химияға деген қызығушылығын арттырады. Осындай тәжірибелер арқылы оқушылар химиялық заңдылықтарды көрнекі түрде көріп, теорияны практикамен ұштастыра алады.

1. Сода мен сірке суының реакциясы

NaHCO₃ + CH₃COOH → CO₂ + H₂O + CH₃COONa
Содаға (NaHCO₃) сірке суын (CH₃COOH) қосқанда көпіршік пайда болады, газ (CO₂) бөлінеді. Бұл реакция қышқыл мен сілті арасындағы әрекетті көрсетуге өте ыңғайлы. Сонымен қатар, оқушылар газдың бөлінуін көріп, химиялық реакцияның динамикасын түсінеді. Осы тәжірибе арқылы химиялық өнімдер мен бастапқы заттарды ажырата білуге үйретуге болады.

2. Темірге немесе магнийге қышқыл қосу

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂↑
Магний немесе темірге тұз қышқылын қосқанда газ (H₂) бөлініп, металдың реакцияға түсуі көрінеді. Бұл тәжірибе металдардың белсенділігін және қышқылдардың қасиеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, оқушылар реакция кезінде энергияның бөлінуін байқау арқылы exothermic реакцияны түсінеді. Бұл тәжірибе металл мен қышқыл арасындағы байланысты көруге жақсы мүмкіндік береді.

3. Йодпен крахмал реакциясы

(C₆H₁₀O₅)n + I₂ → Көк-қара комплекс
Ашық түсті крахмал ерітіндісіне йод қосқанда қою көк түсті комплекс пайда болады. Бұл тәжірибе арқылы оқушылар химиялық реакцияның көрнекі өзгерісін көре алады. Сонымен қатар, индикаторлардың химиялық заттарды анықтау принципін түсіндіруге өте ыңғайлы. Оқушылар йод қосылғанда түсінің өзгеруін көріп, химиялық байланыстар мен молекулалық құрылымды сезінеді.

4. Сода мен лимон қышқылының реакциясы

3NaHCO₃ + C₆H₈O₇ → Na₃C₆H₅O₇ + 3CO₂ + 3H₂O
Сода мен лимон қышқылын қосқанда көпіршік пен көбіктің пайда болуы байқалады. Бұл тәжірибе қышқылдар мен сілтілердің әрекетін көрсетуге өте қолайлы. Оқушылар газдың бөлінуін, көбіктің пайда болуын көріп химиялық реакцияның динамикасын түсінеді. Сонымен қатар, бұл тәжірибе химиялық теңдеуді дұрыс жазуды және реакция өнімдерін анықтауды үйретуге көмектеседі.

5. Фенолфталеин индикаторы

NaOH + фенолфталеин → қызғылт түсті ерітінді
Сілтілі ортада фенолфталеин қызғылт түске айналады, ал қышқыл қосқанда түсі қайта жоғалады. Бұл тәжірибе индикаторлардың жұмыс принципін көрсетуге өте ыңғайлы. Сонымен қатар, оқушылар қышқыл-сілті реакцияларын көрнекі түрде бақылап, pH түсін түсіне алады. Тәжірибе сабақ барысында химиялық реакцияның көзбен көрінетін нәтижесін көрсетудің ең тиімді жолдарының бірі болып саналады.

Осы қарапайым, бірақ көрнекі тәжірибелер химия сабағын қызықты әрі есте қаларлық етеді. Оқушыларға реакцияны өз көздерімен көрсету пәнге деген қызығушылықты арттырады және теориялық білімді практикамен ұштастырады. Мұғалімдер осы реакцияларды сабаққа қосса, химия тек теориялық емес, өмірмен байланысқан қызықты ғылымға айналады. Сонымен қатар, тәжірибелер оқушылардың аналитикалық ойлау қабілетін, бақылау дағдыларын және химиялық ұғымдарды дұрыс түсінуін дамытуға көмектеседі.