Алаяқтардан ҚОРҒАНУдың нақты 4 ҚАДАМЫ

01.04.2025 21:55

644

Вацап-чаттарға осы чек-листі бөлісіп, жақындарыңызды алаяқтардан сақтандырыңыз!

Бүгін 1 сәуір – күлкі күні. Бұрын бұл күні дос-жаран бірін-бірі қалжыңмен алдап, көтеріңкі көңіл күй сыйлайтын. Ал қазір ше? Әзілдейтіндер азайып, керісінше, шынайы алдаушылар – алаяқтар көбейген. Сондықтан біз күлкі күніне орай сізге әзіл емес, өте пайдалы чек-лист дайындадық.

Бұл чек-лист арқылы ең көп таралған алаяқтық түрлері мен олардан қорғану жолдарын біле аласыз. Сонымен бірге мейрамда вацап-чаттарға осы чек-листі бөлісіп, жақындарыңызды алаяқтардан қорғай аласыз.

Ең жиі кездесетін алаяқтық әдістер

1. Фишинг

Фишинг – жалған сайттар арқылы алдау. Алаяқтар банк, мемлекеттік ұйым немесе танымал сервис атынан хабарлама жібереді. Оларда:

Жалған сайтқа сілтеме болады, ол түпнұсқасына өте ұқсас келеді.
Сізден карта нөмірі, CVV-код, SMS-код немесе құпия сөз сұралады. Егер деректеріңізді енгізсеңіз, шотыңыздағы қаражаттан айырылуыңыз мүмкін.
Жалған интернет-дүкендер арқылы хабарлама жібереді. Тапсырысқа төлем жасайсыз, бірақ тауар жіберілмейді немесе сапасыз болып шығады.
WhatsApp-тағы "достардан" келген төлем сұраныстары. Аккаунты бұзылған жақыныңыз сізден ақша сұрауы мүмкін.

Қорғану тәсілі:

✅ Сілтемеге өтпес бұрын оның ресми сайт екенін тексеріңіз.

✅ Банк қызметкерлері ешқашан SMS-код сұрамайды.

✅ Әлеуметтік желілер арқылы жазбаша ақша сұраған “досыңызға” қаражат аудармас бұрын қоңырау соғып сөйлесіңіз.

2. "Банктен" немесе "полициядан" жалған қоңыраулар

Алаяқтар өзін банк қауіпсіздік қызметкері, полиция немесе құқық қорғаушы ретінде таныстырып:

"Сіздің шотыңыз бұғатталды" немесе "Атыңызға несие рәсімделді" деп хабарлайды.
"Қаражатыңызды қорғау үшін" басқа шотқа аударуды сұрайды.

Қорғану тәсілі:

✅ Бейтаныс нөмірден келген қоңырауға сенбеңіз.

✅ Банктің ресми нөміріне, колл-орталықтарына өзіңіз хабарласыңыз.

3. Жалған ұтыстар, сыйлықтар, лотереялар

Адамның көбі оңай олжаға тап болуды армандайды, тілейді. Ал бұл алаяқтар үшін өте тиімді әдіс. Олардан:

• "Сіз iPhone, көлік немесе ақша ұттыңыз" деген хабарлама келеді.

• "Сыйлықты алу үшін алдын ала төлем жасау керек" дейді.

• Бірақ ешқандай сыйлық жоқ.

Қорғану тәсілі:

✅ Егер ешқандай ұтысқа қатыспасаңыз, бұл алаяқтық.

✅ Жеке деректеріңізді бөгде адамдарға бермеңіз.

4. Жалған жұмыс пен инвестициялық ұсыныстар

Үйде отырып, жоғары жалақы табуға шақырады.
"Бастапқы жарна" немесе "инвестиция" жасауды сұрайды.
Ақша аударған соң, байланыс үзіледі.

Қорғану тәсілі:

✅ "Жеңіл ақша" туралы ұсыныстардың 99%-ы алаяқтық екенін ұмытпаңыз.

✅ Жұмыс берушіні интернеттен зерттеңіз. Парақшаларында комментарийлерді оқыңыз. Мемлекеттік кірістер комитетінің сайтында салық аударымдарын тексеруге болады.

Алаяқтардың психологиялық айла-тәсілдері

Эмоцияға әсер ету: "Қазір ақша салсаңыз, табысыңыз 10 есе көбейеді!"
Асықтыру: "Тек 10 минут ішінде ғана бұл жеңілдік бар!"
Қауіп төндіру: "Егер дереу төлем жасамасаңыз, шотыңыз бұғатталады!"
Сенімді тұлға рөлін ойнау: "Мен банктен хабарласып тұрмын, дереу SMS-кодыңызды жіберіңіз!"
Байқасаңыз, олардың айла-тәсілдері таза манипуляция. Ақпаратты тексермей ештеңеге сенбеңіз!

Алаяқтардан қорғанудың алтын қағидалары

✅ Телефон алаяқтары көбіне қазақ тілін білмейді.

✅ Жеке деректерді құпия ұстаңыз, картаның CVV-кодын, SMS-кодты ешкімге айтпаңыз. Банк қызметкерлері ешқашан SMS-код сұрамайды.

✅ Күмәнді сілтемелерді ашпаңыз, белгісіз сайттарға жеке деректеріңізді енгізбеңіз. Веб-сайтқа деректеріңізді енгізбес бұрын https:// басталуын және құлып белгісін тексеріңіз.

✅ Банктің ресми нөміріне ғана хабарласыңыз, бейтаныс нөмірлерге сенбеңіз.

✅ "Тегін ақша" немесе "сыйлық" уәде етсе сенбеңіз.

✅ Жалған инвестициялардан сақ болыңыз, ақшаны ешқашан белгісіз адамдарға аудармаңыз.

✅ Күмәнді жағдайды дереу хабарлаңыз, 1414 нөміріне немесе полицияға шағымданыңыз.

✅ Сабыр сақтаңыз! Алаяқтар адамдардың қорқынышын, эмоциясын, сенгіштігін пайдаланады. Кез келген күдікті ақпаратты тексеріп, тез шешім қабылдауға асықпаңыз.

Егер алаяқтардың құрбаны болсаңыз...